Dieta w dnie moczanowej odgrywa kluczową rolę w łagodzeniu objawów tej przewlekłej choroby metabolicznej, której główną cechą jest podwyższony poziom kwasu moczowego we krwi i jego odkładanie się w postaci kryształów w stawach, powodując ból, stan zapalny i ograniczenie ruchomości. Skuteczne leczenie dny moczanowej wymaga zarówno farmakoterapii, jak i ścisłego przestrzegania zasad dietetycznych. Odpowiednio skomponowana dieta może znacząco zmniejszyć ryzyko nawrotów i poprawić jakość życia pacjenta. Jednym z podstawowych zaleceń żywieniowych przy dnie moczanowej jest ograniczenie spożycia produktów bogatych w puryny, ponieważ to właśnie ich metabolizm prowadzi do powstawania kwasu moczowego. Do produktów o wysokiej zawartości puryn należą przede wszystkim podroby (wątroba, nerki), czerwone mięso, dziczyzna, sardynki, śledzie, makrela oraz niektóre rośliny strączkowe. Ich częste spożywanie może nasilać objawy i zwiększać częstotliwość napadów bólowych.
W diecie przy dnie moczanowej szczególną uwagę należy zwrócić na eliminację alkoholu, zwłaszcza piwa i napojów wysokoprocentowych, które zaburzają wydalanie kwasu moczowego z organizmu, a także same mogą być źródłem puryn. Wskazane jest także unikanie słodzonych napojów i produktów bogatych w fruktozę, takich jak słodzone soki czy słodycze, ponieważ fruktoza może zwiększać stężenie kwasu moczowego we krwi. Z drugiej strony zalecane jest zwiększenie spożycia produktów, które pomagają obniżyć poziom kwasu moczowego i mają działanie przeciwzapalne. Należą do nich przede wszystkim warzywa, owoce (szczególnie wiśnie i cytrusy), pełnoziarniste produkty zbożowe, orzechy oraz chudy nabiał. Wiśnie są szczególnie polecane ze względu na zawartość antocyjanów, które mają właściwości przeciwzapalne i mogą zmniejszać ryzyko ataków dny.
Ważnym elementem diety jest odpowiednie nawodnienie organizmu. Picie dużej ilości wody, najlepiej niegazowanej, sprzyja wydalaniu kwasu moczowego z moczem i zapobiega jego krystalizacji w stawach. Zaleca się spożycie co najmniej 2–3 litrów płynów dziennie, szczególnie w okresach nasilenia objawów. Korzystne mogą być także napary ziołowe, np. z pokrzywy czy skrzypu, które wspomagają pracę nerek i działają moczopędnie. W diecie należy także zwracać uwagę na masę ciała. Nadwaga i otyłość zwiększają ryzyko wystąpienia napadów dny i utrudniają kontrolę choroby. Dlatego w przypadku nadmiernej masy ciała wskazane jest stopniowe i kontrolowane jej redukowanie, najlepiej pod okiem dietetyka. Należy jednak unikać restrykcyjnych diet niskokalorycznych i głodówek, które mogą prowadzić do zwiększenia stężenia kwasu moczowego i pogorszenia objawów.
W codziennym jadłospisie warto wprowadzić produkty, które charakteryzują się niską zawartością puryn, takie jak jajka, mleko i jego przetwory (o ile nie są tłuste), ryż, kasze, makarony, ziemniaki, warzywa korzeniowe, sałaty oraz niektóre owoce. Spożywanie umiarkowanych ilości tłuszczów roślinnych, takich jak oliwa z oliwek, olej lniany czy rzepakowy, dostarcza niezbędnych kwasów tłuszczowych i wspomaga redukcję stanu zapalnego. Niektóre warzywa, takie jak szpinak, brokuły, kalafior czy groch, zawierają umiarkowane ilości puryn, ale badania wskazują, że ich wpływ na poziom kwasu moczowego jest znacznie mniejszy niż w przypadku mięsa czy ryb, dlatego nie muszą być całkowicie eliminowane, a jedynie spożywane z umiarem.
Zaleca się spożywanie 4–5 regularnych posiłków dziennie, w spokojnej atmosferze, bez pośpiechu. Taki model żywienia wspomaga metabolizm, zapobiega gwałtownym wahaniom poziomu kwasu moczowego i poprawia ogólne samopoczucie pacjenta. W przypadku osób z dną moczanową należy także pamiętać o kontrolowaniu poziomu glukozy i lipidów we krwi, ponieważ często współistnieją inne schorzenia metaboliczne, takie jak cukrzyca typu 2 czy hipercholesterolemia. Dieta powinna być więc nie tylko niskopurynowa, ale również zbilansowana pod względem węglowodanów, tłuszczów i białka, z ograniczeniem cukrów prostych i tłuszczów nasyconych.
Długotrwałe przestrzeganie zasad diety niskopurynowej pozwala na lepszą kontrolę choroby, zmniejszenie częstości napadów oraz poprawę jakości życia. Równocześnie dieta ta powinna być dostosowana indywidualnie do pacjenta, uwzględniając jego inne schorzenia, styl życia, preferencje smakowe i możliwości kulinarne. Warto korzystać ze wsparcia dietetyka klinicznego, który pomoże opracować odpowiedni plan żywieniowy i w razie potrzeby zmodyfikować go w trakcie leczenia. Wprowadzenie zdrowych nawyków żywieniowych, takich jak codzienne spożywanie świeżych warzyw i owoców, ograniczenie spożycia czerwonego mięsa i alkoholu, wybieranie produktów niskoprzetworzonych oraz unikanie nadmiernego stresu i dbanie o aktywność fizyczną, jest nieodzownym elementem terapii dny moczanowej.
Warto także pamiętać, że dieta nie zastępuje leczenia farmakologicznego, ale może istotnie wspierać jego efektywność. W przypadkach zaawansowanej dny lekarz może zalecić leki obniżające poziom kwasu moczowego, które należy przyjmować zgodnie z zaleceniami, nie przerywając diety. Integracja podejścia medycznego i dietetycznego przynosi najlepsze rezultaty i pozwala pacjentowi na długofalowe utrzymanie remisji choroby oraz zapobiegać jej powikłaniom. Regularne badania laboratoryjne i wizyty kontrolne są niezbędne w monitorowaniu skuteczności diety i leczenia, a także w ocenie ewentualnych niedoborów i korekcie zaleceń.